De wekelijkse doorgeefvraag: een wetenschapper stelt een vraag aan een collega uit een ander vakgebied. Yolande Jansen vraagt Esther Peeren (mediastudies UvA): In de popcultuur worden spoken vaak als metafoor gebruikt om mensen die politiek en cultureel onzichtbaar zijn, een stem te geven. Bestaat zoiets als spokenpolitiek?
‘Als ik zeg dat mijn onderzoek over spoken gaat, is de eerste vraag bijna altijd of ik in echte spoken geloof. Dat is niet het geval. Mijn interesse gaat uit naar de manier waarop het spook metaforisch kan worden gebruikt om sociale fenomenen waarbij de grens tussen zichtbaarheid en onzichtbaarheid, materialiteit en immaterialiteit en aanwezigheid en afwezigheid vervaagt, beter te begrijpen.
Het spook, vooral zoals afgebeeld in de populaire cultuur, is immers bij uitstek een figuur die deze schijnbare tegenstellingen in zich verenigt. Een van de fenomenen waarover ik in mijn boek The spectral metaphor schrijf, is de positie van mensen zoals ongedocumenteerde migranten die fysiek in de maatschappij aanwezig zijn, maar politiek en cultureel grotendeels onzichtbaar blijven. Door hun bestaan als spookachtig te bestempelen, kunnen de complexe, soms tegenstrijdige aspecten van dit bestaan worden belicht. Zo worden ze tegelijkertijd als onbelangrijk en als bedreiging gezien.
De status van het spook als figuur die reacties, van fascinatie tot uitdrijving, oproept, toont ook waarom het niet eenvoudig is deze mensen een stem te geven: hoorbaar worden leidt niet per definitie tot acceptatie, maar kan ook resulteren in gewelddadige vervolging. De recente campagne van Stichting Vluchteling waarbij kunstenaars schaduwen op straat aanbrachten om de aandacht te vestigen op de onzichtbare levens van vluchtelingen, opdat dat we letterlijk niet meer om hen heen konden, negeerde de negatieve associaties die schaduwen (en spoken) kunnen hebben en daarmee de risico’s die verbonden zijn aan het bedrijven van spokenpolitiek. Net als het spook, dat macht én onmacht kan uitdrukken, is spokenpolitiek immers nooit eenduidig.'
Peeren vraagt Ellen Rutten, hoogleraar Slavische literatuur en cultuur (UvA): Welke strategische functies vervult esthetische imperfectie in de hedendaagse Russische literatuur en cultuur?
‘Als ik zeg dat mijn onderzoek over spoken gaat, is de eerste vraag bijna altijd of ik in echte spoken geloof. Dat is niet het geval. Mijn interesse gaat uit naar de manier waarop het spook metaforisch kan worden gebruikt om sociale fenomenen waarbij de grens tussen zichtbaarheid en onzichtbaarheid, materialiteit en immaterialiteit en aanwezigheid en afwezigheid vervaagt, beter te begrijpen.
Het spook, vooral zoals afgebeeld in de populaire cultuur, is immers bij uitstek een figuur die deze schijnbare tegenstellingen in zich verenigt. Een van de fenomenen waarover ik in mijn boek The spectral metaphor schrijf, is de positie van mensen zoals ongedocumenteerde migranten die fysiek in de maatschappij aanwezig zijn, maar politiek en cultureel grotendeels onzichtbaar blijven. Door hun bestaan als spookachtig te bestempelen, kunnen de complexe, soms tegenstrijdige aspecten van dit bestaan worden belicht. Zo worden ze tegelijkertijd als onbelangrijk en als bedreiging gezien.
De status van het spook als figuur die reacties, van fascinatie tot uitdrijving, oproept, toont ook waarom het niet eenvoudig is deze mensen een stem te geven: hoorbaar worden leidt niet per definitie tot acceptatie, maar kan ook resulteren in gewelddadige vervolging. De recente campagne van Stichting Vluchteling waarbij kunstenaars schaduwen op straat aanbrachten om de aandacht te vestigen op de onzichtbare levens van vluchtelingen, opdat dat we letterlijk niet meer om hen heen konden, negeerde de negatieve associaties die schaduwen (en spoken) kunnen hebben en daarmee de risico’s die verbonden zijn aan het bedrijven van spokenpolitiek. Net als het spook, dat macht én onmacht kan uitdrukken, is spokenpolitiek immers nooit eenduidig.'
Peeren vraagt Ellen Rutten, hoogleraar Slavische literatuur en cultuur (UvA): Welke strategische functies vervult esthetische imperfectie in de hedendaagse Russische literatuur en cultuur?
