De wekelijkse doorgeefvraag: een wetenschapper stelt een vraag aan een collega uit een ander vakgebied. Jeroen de Kloet vraagt Yolande Jansen (bijzonder hoogleraar humanisme in relatie tot religie en seculariteit, VU): religie en moderniteit staan op gespannen voet met elkaar; de moderne natiestaat is seculier. Is deze tegenstelling wel goed doordacht?
‘Moderniteit is lang geïnterpreteerd als het tijdperk waarin de seculiere rede religieuze illusies vervangt. Dan wordt ook een seculiere staat mogelijk. Dit idee impliceert volgens critici een bijna theologisch beeld van de moderniteit, omdat alleen de rede dan de waarheid in pacht heeft.
Een liberalere interpretatie is dat de staat levensbeschouwelijk onpartijdig is. Levensbeschouwelijke diversiteit heeft in de privésfeer dan een legitieme plaats, maar georganiseerde religie mag geen politieke macht uitoefenen. Dit wordt vaak geïnterpreteerd als scheiding van kerk en staat.
Maar ook in moderne samenlevingen beïnvloeden politiek en religie elkaar. Politiek heeft invloed op religie door cultureel erfgoed te onderhouden dat onvermijdelijk religieuze referenties bevat; omgekeerd hebben religieuze visies, maar ook onbewuste religieuze erfenissen invloed op de politiek, wat wij vanzelfsprekend vinden in het publieke leven.
In Europa zijn christelijke referenties bevoorrecht en vele seculiere opvattingen kunnen we niet los van die christelijke tradities interpreteren. Zelfs liberale en seculiere opvattingen over wat religie en rede zijn en hoe je hun relatie moet zien, zijn sterk door christelijke en dan vooral protestantse visies beïnvloed.
Dat levert een probleem op voor multiculturele samenlevingen: moderne staten en culturen zijn niet zo onpartijdig als de suggestie van een strenge scheiding van kerk en staat doet vermoeden. Bovendien zit je door de tegenstelling van religie en seculariteit met een heel star beeld van de relatie tussen religie en rede, dat religie wel bijna in de armen van dogmatisme moet drijven. Dat is niet alleen intellectueel, maar ook politiek ongelukkig, zoals de opkomst van religieus rechts helaas bewijst.
De relatie tussen religie, seculariteit en moderniteit is contextgebonden en heeft vele dimensies. Dit inzicht kan door de suggestie van een scherpe tegenstelling tussen religie en seculariteit alleen worden vertroebeld.'
Yolande Jansen vraagt Esther Peeren (mediastudies UvA): spoken worden in de popcultuur als metafoor gebruikt om mensen die politiek en cultureel onzichtbaar zijn, een stem te geven. Hoe werkt dat? Bestaat spokenpolitiek?
‘Moderniteit is lang geïnterpreteerd als het tijdperk waarin de seculiere rede religieuze illusies vervangt. Dan wordt ook een seculiere staat mogelijk. Dit idee impliceert volgens critici een bijna theologisch beeld van de moderniteit, omdat alleen de rede dan de waarheid in pacht heeft.
Een liberalere interpretatie is dat de staat levensbeschouwelijk onpartijdig is. Levensbeschouwelijke diversiteit heeft in de privésfeer dan een legitieme plaats, maar georganiseerde religie mag geen politieke macht uitoefenen. Dit wordt vaak geïnterpreteerd als scheiding van kerk en staat.
Maar ook in moderne samenlevingen beïnvloeden politiek en religie elkaar. Politiek heeft invloed op religie door cultureel erfgoed te onderhouden dat onvermijdelijk religieuze referenties bevat; omgekeerd hebben religieuze visies, maar ook onbewuste religieuze erfenissen invloed op de politiek, wat wij vanzelfsprekend vinden in het publieke leven.
In Europa zijn christelijke referenties bevoorrecht en vele seculiere opvattingen kunnen we niet los van die christelijke tradities interpreteren. Zelfs liberale en seculiere opvattingen over wat religie en rede zijn en hoe je hun relatie moet zien, zijn sterk door christelijke en dan vooral protestantse visies beïnvloed.
Dat levert een probleem op voor multiculturele samenlevingen: moderne staten en culturen zijn niet zo onpartijdig als de suggestie van een strenge scheiding van kerk en staat doet vermoeden. Bovendien zit je door de tegenstelling van religie en seculariteit met een heel star beeld van de relatie tussen religie en rede, dat religie wel bijna in de armen van dogmatisme moet drijven. Dat is niet alleen intellectueel, maar ook politiek ongelukkig, zoals de opkomst van religieus rechts helaas bewijst.
De relatie tussen religie, seculariteit en moderniteit is contextgebonden en heeft vele dimensies. Dit inzicht kan door de suggestie van een scherpe tegenstelling tussen religie en seculariteit alleen worden vertroebeld.'
Yolande Jansen vraagt Esther Peeren (mediastudies UvA): spoken worden in de popcultuur als metafoor gebruikt om mensen die politiek en cultureel onzichtbaar zijn, een stem te geven. Hoe werkt dat? Bestaat spokenpolitiek?
