De wekelijkse doorgeefvraag: een wetenschapper stelt een vraag aan een collega uit een ander vakgebied. Max Welling vraagt Chris Olivers (hoogleraar visuele cognitie, VU): Bestaat vrije wil? En zo ja: wat is die vrije wil dan? En zo nee: wat zijn dan de implicaties voor bijvoorbeeld de rechtspraak?
'De vrije wil bestaat niet. Alles wat we doen, is het product van aanleg en omgeving. De wil is geen losstaande entiteit, die volledig onafhankelijk van deze aanleg en omgeving tot een beslissing is gekomen. Dat is willekeur, geen wil. Een optimaal functionerende wil gebruikt de talenten, kennis, normen en waarden die hij heeft meegekregen, en komt op basis daarvan tot de juiste beslissing.
Vrije wil is simpelweg de werktitel die we met ons allen hebben afgesproken voor de gigantische complexiteit aan invloeden die tot die beslissing hebben geleid, als er geen duidelijke oorzaak is. De term orkaan schaffen we immers ook niet af, ook al bestaat die louter uit moleculen.
De rechter ziet het niet anders. Bij een misdrijf is de verkeerde beslissing genomen en dient de rechter te corrigeren, te beschermen, af te schrikken. Hij bepaalt daartoe of de dader over de kennis en mogelijkheden beschikte om zijn daden te overwegen voordat hij de verkeerde beslissing nam. Als dat zo is, is straf op zijn plaats, opdat hij in de toekomst een andere afweging maakt – en ook anderen die voor dezelfde afweging staan. (Dat is het idee; ik negeer de discussie over de effectiviteit).
De alternatieven zijn dat de kennis geheel niet aanwezig was (iemand is gebrekkig geschoold of was onder invloed van een medicijn dat het geheugen aantast) of dat de persoon wel over de kennis beschikte, maar niet in staat was tot een andere afweging te komen (zoals psychopaten). Een reeks andere middelen staat dan ter beschikking, van scholing tot tbs.
De afwezigheid van een vrije wil in de enge zin van het woord toont dus alleen het belang van een goed ingerichte maatschappij aan, inclusief straffen.'
Olivers vraagt Coen Rasch (hoogleraar radiotherapatie AMC, NKI): Hoe effectief is protonentherapie bij kanker in vergelijking met conventionelere methoden en zijn de hogere kosten verantwoord?
Deze rubriek verschijnt ook in de wetenschapsbijlage van Het Parool op zaterdag.
'De vrije wil bestaat niet. Alles wat we doen, is het product van aanleg en omgeving. De wil is geen losstaande entiteit, die volledig onafhankelijk van deze aanleg en omgeving tot een beslissing is gekomen. Dat is willekeur, geen wil. Een optimaal functionerende wil gebruikt de talenten, kennis, normen en waarden die hij heeft meegekregen, en komt op basis daarvan tot de juiste beslissing.
Vrije wil is simpelweg de werktitel die we met ons allen hebben afgesproken voor de gigantische complexiteit aan invloeden die tot die beslissing hebben geleid, als er geen duidelijke oorzaak is. De term orkaan schaffen we immers ook niet af, ook al bestaat die louter uit moleculen.
De rechter ziet het niet anders. Bij een misdrijf is de verkeerde beslissing genomen en dient de rechter te corrigeren, te beschermen, af te schrikken. Hij bepaalt daartoe of de dader over de kennis en mogelijkheden beschikte om zijn daden te overwegen voordat hij de verkeerde beslissing nam. Als dat zo is, is straf op zijn plaats, opdat hij in de toekomst een andere afweging maakt – en ook anderen die voor dezelfde afweging staan. (Dat is het idee; ik negeer de discussie over de effectiviteit).
De alternatieven zijn dat de kennis geheel niet aanwezig was (iemand is gebrekkig geschoold of was onder invloed van een medicijn dat het geheugen aantast) of dat de persoon wel over de kennis beschikte, maar niet in staat was tot een andere afweging te komen (zoals psychopaten). Een reeks andere middelen staat dan ter beschikking, van scholing tot tbs.
De afwezigheid van een vrije wil in de enge zin van het woord toont dus alleen het belang van een goed ingerichte maatschappij aan, inclusief straffen.'
Olivers vraagt Coen Rasch (hoogleraar radiotherapatie AMC, NKI): Hoe effectief is protonentherapie bij kanker in vergelijking met conventionelere methoden en zijn de hogere kosten verantwoord?
Deze rubriek verschijnt ook in de wetenschapsbijlage van Het Parool op zaterdag.
