Emeritus hoogleraar orthopedagogiek Aryan van der Leij schreef een boek over de pretparkgeneratie: de huidige generatie jongeren, die worden behandeld als prinsen en prinsessen. ‘Alles gaat om plezierbeleving.’
'Het was in de Efteling een jaar of acht geleden. Ik was er met mijn twee jongste kinderen en bestudeerde wat ik zag. Kinderen die heen en weer stuiterden van de ene naar de andere attractie, aangemoedigd door de ouders, die een fors bedrag hadden neergeteld om binnen te komen. Ik zag de pretparkgeneratie,' zegt opvoedkundige Aryan van der Leij (67), eerst werkzaam bij de Vrije Universiteit en daarna bij de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft twee kinderen van in de dertig en kreeg er later nog twee, die dertien en vijftien zijn.
U vergelijkt de huidige maatschappij met een pretpark. Waarom?
'Van alles wordt entertainment gemaakt. Stel, een kind moet een wiskundeopgave leren. Dat gaat anno 2013 met behulp van filmpjes, animaties en andere zaken. Een kind kan de Efteling niet onderscheiden van school. Alles gaat om plezierbeleving. Loop een willekeurig museum in en voor kinderen ligt daar een speurtocht klaar. Dan gaat het dus niet meer om de schilderijen maar om zo snel mogelijk de schilderijen van de speurtocht af te werken.'
Uw twee jongste kinderen behoren tot wat u de pretparkgeneratie noemt.
'Inderdaad. Het zijn kinderen, geboren na 1990. Niet alleen het jaartal is belangrijk. In die periode deed de microcomputer – nu laptop en tablet – zijn intrede, het internet kwam op en de mobiele telefoon en inmiddels de smartphone namen een enorme vlucht. Daarnaast ging het economisch ook heel goed met alle gevolgen van dien. Deze kinderen zijn opgegroeid met weinig grenzen. Peuters en kleuters worden behandeld als prinsen in een koninkrijk; pubers krijgen de kans om te doen waar ze zin in hebben. Dat geldt ook als ze jongvolwassen zijn, voor 180 euro all-in een week gaan skiën en alleen maar uit hun dak gaan en de drank rijkelijk laten vloeien.'
In uw boek spreekt u over grenzeloos opvoeden.
'Met die term bedoel ik eigenlijk "gebrek aan opvoeden". Tegen kinderen wordt nooit meer nee gezegd. Ze worden vermaakt en er wordt een groot beroep op hun lustprincipes gedaan. Dat is geen goede voedingsbodem voor de ontwikkeling van een sociaal geweten en leidt tot ongeremd gedrag. Het puberbrein krijgt tegenwoordig de schuld, maar dat is in 250.000 jaar structureel nauwelijks veranderd. Wat heel erg is veranderd, is de omgeving, de cultuur.'
Aan wie ligt het dat er niet meer wordt opgevoed?
'Vooral aan de ouders. Zij hebben het te druk met zichzelf, hun baan en willen ook vooral als vriend worden beschouwd en denken dat de kinderen zichzelf wel opvoeden. Dat is natuurlijk vragen om problemen.'
In uw boek legt u het verband tussen recente geweldsuitspattingen en deze generatie.
'De "Facebookrellen" in Haren zijn hier het meest treffende voorbeeld van. Lees het rapport van Job Cohen waarin een groot aantal ouders aan het woord komen. Hun repliek is: mijn kind van vijftien kan ik niks meer verbieden. Dat is het voorbeeld van regelloosheid.'
'Vorige week stond ik langs de lijn aan een voetbalveld van achtjarige jongens. Er werd een grove overtreding gemaakt en wat schreeuwde een van de coaches? "Scheids, het is geen wijvensport." Die jonge kinderen onthouden dat.'
Wat valt ouders te verwijten?
“De regelbewustheid wordt steeds kleiner met alle gevolgen van dien. Een kind moet rolmodellen hebben, maar als het rolmodel zelf kind wil blijven, is het einde zoek.'
Overdrijft u niet een beetje?
'Dat heb ik mezelf ook afgevraagd. Nu er in korte tijd zo veel rampzalige gebeurtenissen zijn geweest waarin ontremde jongeren de hoofdrol hebben gespeeld – de mishandeling in Eindhoven, het doodschoppen van een grensrechter en een meisje dat gepest wordt en zich uit pure wanhoop voor de trein werpt – ben ik er niet meer zo zeker van dat ik overdrijf.'
Aryan van der Leij: De pretparkgeneratie. Nijgh & Van Ditmar, €19,95
Dit artikel verscheen ook in Het Parool.
'Het was in de Efteling een jaar of acht geleden. Ik was er met mijn twee jongste kinderen en bestudeerde wat ik zag. Kinderen die heen en weer stuiterden van de ene naar de andere attractie, aangemoedigd door de ouders, die een fors bedrag hadden neergeteld om binnen te komen. Ik zag de pretparkgeneratie,' zegt opvoedkundige Aryan van der Leij (67), eerst werkzaam bij de Vrije Universiteit en daarna bij de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft twee kinderen van in de dertig en kreeg er later nog twee, die dertien en vijftien zijn.
U vergelijkt de huidige maatschappij met een pretpark. Waarom?
'Van alles wordt entertainment gemaakt. Stel, een kind moet een wiskundeopgave leren. Dat gaat anno 2013 met behulp van filmpjes, animaties en andere zaken. Een kind kan de Efteling niet onderscheiden van school. Alles gaat om plezierbeleving. Loop een willekeurig museum in en voor kinderen ligt daar een speurtocht klaar. Dan gaat het dus niet meer om de schilderijen maar om zo snel mogelijk de schilderijen van de speurtocht af te werken.'
Uw twee jongste kinderen behoren tot wat u de pretparkgeneratie noemt.
'Inderdaad. Het zijn kinderen, geboren na 1990. Niet alleen het jaartal is belangrijk. In die periode deed de microcomputer – nu laptop en tablet – zijn intrede, het internet kwam op en de mobiele telefoon en inmiddels de smartphone namen een enorme vlucht. Daarnaast ging het economisch ook heel goed met alle gevolgen van dien. Deze kinderen zijn opgegroeid met weinig grenzen. Peuters en kleuters worden behandeld als prinsen in een koninkrijk; pubers krijgen de kans om te doen waar ze zin in hebben. Dat geldt ook als ze jongvolwassen zijn, voor 180 euro all-in een week gaan skiën en alleen maar uit hun dak gaan en de drank rijkelijk laten vloeien.'
In uw boek spreekt u over grenzeloos opvoeden.
'Met die term bedoel ik eigenlijk "gebrek aan opvoeden". Tegen kinderen wordt nooit meer nee gezegd. Ze worden vermaakt en er wordt een groot beroep op hun lustprincipes gedaan. Dat is geen goede voedingsbodem voor de ontwikkeling van een sociaal geweten en leidt tot ongeremd gedrag. Het puberbrein krijgt tegenwoordig de schuld, maar dat is in 250.000 jaar structureel nauwelijks veranderd. Wat heel erg is veranderd, is de omgeving, de cultuur.'
Aan wie ligt het dat er niet meer wordt opgevoed?
'Vooral aan de ouders. Zij hebben het te druk met zichzelf, hun baan en willen ook vooral als vriend worden beschouwd en denken dat de kinderen zichzelf wel opvoeden. Dat is natuurlijk vragen om problemen.'
In uw boek legt u het verband tussen recente geweldsuitspattingen en deze generatie.
'De "Facebookrellen" in Haren zijn hier het meest treffende voorbeeld van. Lees het rapport van Job Cohen waarin een groot aantal ouders aan het woord komen. Hun repliek is: mijn kind van vijftien kan ik niks meer verbieden. Dat is het voorbeeld van regelloosheid.'
'Vorige week stond ik langs de lijn aan een voetbalveld van achtjarige jongens. Er werd een grove overtreding gemaakt en wat schreeuwde een van de coaches? "Scheids, het is geen wijvensport." Die jonge kinderen onthouden dat.'
Wat valt ouders te verwijten?
“De regelbewustheid wordt steeds kleiner met alle gevolgen van dien. Een kind moet rolmodellen hebben, maar als het rolmodel zelf kind wil blijven, is het einde zoek.'
Overdrijft u niet een beetje?
'Dat heb ik mezelf ook afgevraagd. Nu er in korte tijd zo veel rampzalige gebeurtenissen zijn geweest waarin ontremde jongeren de hoofdrol hebben gespeeld – de mishandeling in Eindhoven, het doodschoppen van een grensrechter en een meisje dat gepest wordt en zich uit pure wanhoop voor de trein werpt – ben ik er niet meer zo zeker van dat ik overdrijf.'
Aryan van der Leij: De pretparkgeneratie. Nijgh & Van Ditmar, €19,95
Dit artikel verscheen ook in Het Parool.
