Deze week in Folia maakt kennis een portret van klassiek archeoloog Marijke Gnade. De opgravingen die zij met studenten verricht in Satricum worden momenteel tentoongesteld in het dorp Le Ferriere, vlakbij Rome.
Ze moet even nadenken, maar dan kan hoogleraar Griekse taal- en letterkunde Irene de Jong drie mooie eigenschappen opnoemen van haar collega en goede vriendin Marijke Gnade. ‘Marijke is een onverstoorbare optimist, ze is bovendien heel trouw en daarnaast heel naturel. Ze heeft het brutale van een Amsterdamse die niet op haar mondje is gevallen, ze is ongelofelijk loyaal naar mensen en naar haar werk en ze is wie ze is. Zonder strategische agenda is ze in het werk gerold wat ze doet en heeft vervolgens maximaal haar talent benut.’
Het zijn fraaie kwalificaties aan het adres van klassiek archeoloog Marijke Gnade (Amsterdam, 1956). Om precies te zijn: ze is bijzonder hoogleraar in de archeologie van de pre-Romeinse culturen in centraal-Italië. Ze studeerde aan de VU en werd daarna benoemd tot docent aan de UvA. In 2000 promoveerde ze aan de UvA bij Herman Brijder, inmiddels emeritus hoogleraar klassieke archeologie en kunstgeschiedenis van de oudheid, op het proefschrift Satricum in the Post-Archaic period. A case study of the interpretation of archaeological remains as indicators of ethno-cultural identity.
Tien jaar eerder was ze al directeur geworden van het Satricum-project, een onderzoeksproject waarbij door studenten en wetenschappers archeologisch onderzoek wordt verricht in de restanten van de antieke stad Satricum (in de huidige tijd Le Ferriere, in de regio Lazio bij Rome). Naast opgravingen worden er museumstudies verricht, verschijnen er publicaties en zijn er tentoonstellingen. Vlak voor de zomer vond ter plekke de vernissage plaats van de door haar georganiseerde archeologische tentoonstelling Scavi e reperti archeologici in het gerestaureerde industriële complex van een eeuwenoude ijzerfabriek annex museum. Verspreid over vier verdiepingen worden momenteel vondsten getoond uit de grote tempel van Mater Matuta en de bijbehorende antieke stad. Over haar werk in en over Satricum heeft Marijke veel gepubliceerd. Afgelopen voorjaar ontving ze de Frumento d’oro 2014, een jaarlijkse prijs voor vrouwen die iets bijzonders hebben gepresteerd voor de Italiaanse provincie Latina.
Spitten en graven
Voor een academicus heeft Marijke een bijzondere carrière gemaakt; niet via de gebruikelijke academische kanalen met stapel boeken en nog grotere stapel wetenschappelijk publicaties, maar heel praktisch: scheppen, spitten, graven en in de grond wroeten op zoek naar die ene antieke speld in de hooiberg. Heel praktisch allemaal. ‘Maar daar heeft ze afgelopen jaren juist de wind mee in de rug gekregen,’ zegt Irene de Jong. ‘Er wordt op dit moment veel geschermd met begrippen als erfgoed en kennisvalorisatie, maar Marijke deed hier al aan toen die woorden nog moesten worden uitgevonden. Ik ken veel academici met veel publicaties, maar ik ken er geen een die een eigen museum in voor elkaar heeft gekregen. Marijke wel.’
Marijke is zo veel in Italië dat je je afvraagt of ze niet beter helemaal in Satricum kan werken, wonen, graven en studeren. ‘Nee,’ zegt haar goede vriend en voormalig UvA-collega Eric Moormann, hoogleraar klassieke archeologie in Nijmegen en vroegere collega van Marijke aan de UvA. ‘Het is heel goed dat ze steeds weer terugkomt naar Nederland. Niet alleen voor haar studenten, maar ook voor haarzelf. Italië is een erg hiërarchisch land, waar de rangorde ook gebaseerd is op leeftijd. Ze is nu 58 jaar en in Nederland wordt dat beschouwd als een zekere leeftijd. Niet in Italië, daar hoort ze nog steeds bij de jonkies. Italianen zijn lief en aardig, maar kunnen ook bikkelhard zijn naar elkaar. Ik schat in dat ze het daardoor prettig vindt ook geregeld weer in Amsterdam te zijn.’
Zuiver gevoel
We bellen even met het Zuid-Limburgse Vaals, waar Marijkes promotor Herman Brijder tegenwoordig woont. Herman en Marijke zijn al jaren zeer goed bevriend en dat blijkt, want Herman steekt zijn bewondering voor Marijke niet onder stoelen of banken. ‘Ik noem haar “de koningin van Satricum”. Zij lééft voor die opgraving en zal er blijven tot ze erbij neervalt. De opgravingsplek is zo groot dat er nog wel een eeuw gegraven kan worden, dus Marijke kan er haar hele leven nog terecht. Ze heeft een heel zuiver gevoel voor archeologie, kan precies zien waar een eeuwenoud muurtje overgaat in een ander eeuwenoud muurtje. Het is heel praktisch, maar de precisie waarmee ze graaft en haar oog voor detail duidt ook op een wetenschappelijke aanpak. Uiteindelijk moet er natuurlijk wel een publicatie uit voortkomen. Daar werkt ze stap voor stap naar toe.’
Op 17 september zendt Folia Radio een interview uit met Marijke Gnade. Aan de orde zullen komen haar archeologietentoonstelling in Satricum, archeologisch onderzoek aan UvA & VU en Italië. Bijwonen kan: de uitzending vindt plaats om 16 uur vanuit de Senaatskamer van het Allard Pierson Museum aan de Oude Turfmarkt 127 .Te beluisteren via Amsterdam FM, in de ether op 106.8 en op de kabel op 103.3, tussen 16.00 en 17.00 uur. Vanaf de volgende dag terug te luisteren via foliaweb.nl/radio. De uitzending is op zaterdagmiddag 15.00 uur terug te zien op Salto TV. Daarna via salto.nl
Ze moet even nadenken, maar dan kan hoogleraar Griekse taal- en letterkunde Irene de Jong drie mooie eigenschappen opnoemen van haar collega en goede vriendin Marijke Gnade. ‘Marijke is een onverstoorbare optimist, ze is bovendien heel trouw en daarnaast heel naturel. Ze heeft het brutale van een Amsterdamse die niet op haar mondje is gevallen, ze is ongelofelijk loyaal naar mensen en naar haar werk en ze is wie ze is. Zonder strategische agenda is ze in het werk gerold wat ze doet en heeft vervolgens maximaal haar talent benut.’
Het zijn fraaie kwalificaties aan het adres van klassiek archeoloog Marijke Gnade (Amsterdam, 1956). Om precies te zijn: ze is bijzonder hoogleraar in de archeologie van de pre-Romeinse culturen in centraal-Italië. Ze studeerde aan de VU en werd daarna benoemd tot docent aan de UvA. In 2000 promoveerde ze aan de UvA bij Herman Brijder, inmiddels emeritus hoogleraar klassieke archeologie en kunstgeschiedenis van de oudheid, op het proefschrift Satricum in the Post-Archaic period. A case study of the interpretation of archaeological remains as indicators of ethno-cultural identity.
Tien jaar eerder was ze al directeur geworden van het Satricum-project, een onderzoeksproject waarbij door studenten en wetenschappers archeologisch onderzoek wordt verricht in de restanten van de antieke stad Satricum (in de huidige tijd Le Ferriere, in de regio Lazio bij Rome). Naast opgravingen worden er museumstudies verricht, verschijnen er publicaties en zijn er tentoonstellingen. Vlak voor de zomer vond ter plekke de vernissage plaats van de door haar georganiseerde archeologische tentoonstelling Scavi e reperti archeologici in het gerestaureerde industriële complex van een eeuwenoude ijzerfabriek annex museum. Verspreid over vier verdiepingen worden momenteel vondsten getoond uit de grote tempel van Mater Matuta en de bijbehorende antieke stad. Over haar werk in en over Satricum heeft Marijke veel gepubliceerd. Afgelopen voorjaar ontving ze de Frumento d’oro 2014, een jaarlijkse prijs voor vrouwen die iets bijzonders hebben gepresteerd voor de Italiaanse provincie Latina.
Spitten en graven
Voor een academicus heeft Marijke een bijzondere carrière gemaakt; niet via de gebruikelijke academische kanalen met stapel boeken en nog grotere stapel wetenschappelijk publicaties, maar heel praktisch: scheppen, spitten, graven en in de grond wroeten op zoek naar die ene antieke speld in de hooiberg. Heel praktisch allemaal. ‘Maar daar heeft ze afgelopen jaren juist de wind mee in de rug gekregen,’ zegt Irene de Jong. ‘Er wordt op dit moment veel geschermd met begrippen als erfgoed en kennisvalorisatie, maar Marijke deed hier al aan toen die woorden nog moesten worden uitgevonden. Ik ken veel academici met veel publicaties, maar ik ken er geen een die een eigen museum in voor elkaar heeft gekregen. Marijke wel.’
Marijke is zo veel in Italië dat je je afvraagt of ze niet beter helemaal in Satricum kan werken, wonen, graven en studeren. ‘Nee,’ zegt haar goede vriend en voormalig UvA-collega Eric Moormann, hoogleraar klassieke archeologie in Nijmegen en vroegere collega van Marijke aan de UvA. ‘Het is heel goed dat ze steeds weer terugkomt naar Nederland. Niet alleen voor haar studenten, maar ook voor haarzelf. Italië is een erg hiërarchisch land, waar de rangorde ook gebaseerd is op leeftijd. Ze is nu 58 jaar en in Nederland wordt dat beschouwd als een zekere leeftijd. Niet in Italië, daar hoort ze nog steeds bij de jonkies. Italianen zijn lief en aardig, maar kunnen ook bikkelhard zijn naar elkaar. Ik schat in dat ze het daardoor prettig vindt ook geregeld weer in Amsterdam te zijn.’
Zuiver gevoel
We bellen even met het Zuid-Limburgse Vaals, waar Marijkes promotor Herman Brijder tegenwoordig woont. Herman en Marijke zijn al jaren zeer goed bevriend en dat blijkt, want Herman steekt zijn bewondering voor Marijke niet onder stoelen of banken. ‘Ik noem haar “de koningin van Satricum”. Zij lééft voor die opgraving en zal er blijven tot ze erbij neervalt. De opgravingsplek is zo groot dat er nog wel een eeuw gegraven kan worden, dus Marijke kan er haar hele leven nog terecht. Ze heeft een heel zuiver gevoel voor archeologie, kan precies zien waar een eeuwenoud muurtje overgaat in een ander eeuwenoud muurtje. Het is heel praktisch, maar de precisie waarmee ze graaft en haar oog voor detail duidt ook op een wetenschappelijke aanpak. Uiteindelijk moet er natuurlijk wel een publicatie uit voortkomen. Daar werkt ze stap voor stap naar toe.’
Op 17 september zendt Folia Radio een interview uit met Marijke Gnade. Aan de orde zullen komen haar archeologietentoonstelling in Satricum, archeologisch onderzoek aan UvA & VU en Italië. Bijwonen kan: de uitzending vindt plaats om 16 uur vanuit de Senaatskamer van het Allard Pierson Museum aan de Oude Turfmarkt 127 .Te beluisteren via Amsterdam FM, in de ether op 106.8 en op de kabel op 103.3, tussen 16.00 en 17.00 uur. Vanaf de volgende dag terug te luisteren via foliaweb.nl/radio. De uitzending is op zaterdagmiddag 15.00 uur terug te zien op Salto TV. Daarna via salto.nl
