De wekelijkse doorgeefvraag: een wetenschapper stelt een vraag aan een collega uit een ander vakgebied. Clé Lesger vraagt Maria Prins (hoogleraar publieke gezondheid, UvA): de pest- en de leprabacterie zijn in duizend jaar nauwelijks veranderd. Waarom verdwenen lepra en pest dan vrij plotseling uit West-Europa?
'Hoe epidemieën verlopen, hangt af van een aantal factoren. Allereerst moet er introductie plaatsvinden,' zegt Maria Prins. 'Lepra werd al in de achtste eeuw via zeevaarders en andere passanten naar deze regio gebracht. Of en hoe snel een infectieziekte zich daarna verspreidt hangt af van hoe makkelijk de ziekteverwekker wordt overgedragen, de omvang van de nog niet geïnfecteerde populatie, contactpatronen en ook hoe dodelijk de ziekte is.'
'Schijnbaar waren een aantal van deze condities optimaal toen de lepra-epidemie in Amsterdam zijn hoogtepunt bereikte in de veertiende eeuw. Doordat lepra slechts wordt overgedragen bij intensief en langdurig contact en zelden direct tot de dood leidt, ging de verspreiding niet snel en bleef die lang op een constant peil.'
'Doordat leprozen verplicht waren gezonde mensen te ontwijken en zich op te houden buiten de stad, werd de kans op overdracht naar anderen verkleind. Ook verbeteringen in sociale omstandigheden, hygiëne en de komst van andere dodelijke infectieziekten kunnen hebben bijgedragen.'
'Eén van deze dodelijke en een zich snel verspreidende infectieziekten was de pest, de zwarte dood. Bij de laatste epidemie, in de zeventiende eeuw, overleed één op de tien Amsterdammers hieraan. De pest sloeg vooral toe in de arme volksbuurten waar men dicht op elkaar leefde in onhygiënische omstandigheden. Ook de pestlijders werden uit de samenleving geweerd.'
'Deze isolatie, de afname van de vatbare populatie maar vooral ook de massale sterfte zullen ervoor hebben gezorgd dat deze epidemieën stopten. Tot slot kunnen genetische verschillen tussen personen in vatbaarheid een belangrijke rol hebben gespeeld.'
Maria Prins vraagt Jeroen Aerts (bijzonder hoogleraar risk insurance and water management, VU): Kan het stijgen van de waterspiegel leiden tot een ramp in Amsterdam? Hoe kunnen we ons daartegen wapenen?
'Hoe epidemieën verlopen, hangt af van een aantal factoren. Allereerst moet er introductie plaatsvinden,' zegt Maria Prins. 'Lepra werd al in de achtste eeuw via zeevaarders en andere passanten naar deze regio gebracht. Of en hoe snel een infectieziekte zich daarna verspreidt hangt af van hoe makkelijk de ziekteverwekker wordt overgedragen, de omvang van de nog niet geïnfecteerde populatie, contactpatronen en ook hoe dodelijk de ziekte is.'
'Schijnbaar waren een aantal van deze condities optimaal toen de lepra-epidemie in Amsterdam zijn hoogtepunt bereikte in de veertiende eeuw. Doordat lepra slechts wordt overgedragen bij intensief en langdurig contact en zelden direct tot de dood leidt, ging de verspreiding niet snel en bleef die lang op een constant peil.'
'Doordat leprozen verplicht waren gezonde mensen te ontwijken en zich op te houden buiten de stad, werd de kans op overdracht naar anderen verkleind. Ook verbeteringen in sociale omstandigheden, hygiëne en de komst van andere dodelijke infectieziekten kunnen hebben bijgedragen.'
'Eén van deze dodelijke en een zich snel verspreidende infectieziekten was de pest, de zwarte dood. Bij de laatste epidemie, in de zeventiende eeuw, overleed één op de tien Amsterdammers hieraan. De pest sloeg vooral toe in de arme volksbuurten waar men dicht op elkaar leefde in onhygiënische omstandigheden. Ook de pestlijders werden uit de samenleving geweerd.'
'Deze isolatie, de afname van de vatbare populatie maar vooral ook de massale sterfte zullen ervoor hebben gezorgd dat deze epidemieën stopten. Tot slot kunnen genetische verschillen tussen personen in vatbaarheid een belangrijke rol hebben gespeeld.'
Maria Prins vraagt Jeroen Aerts (bijzonder hoogleraar risk insurance and water management, VU): Kan het stijgen van de waterspiegel leiden tot een ramp in Amsterdam? Hoe kunnen we ons daartegen wapenen?
