Gevarieerde voeding en het evenwicht tussen bacteriën dat daardoor ontstaat, is van het grootste belang bij mondgezondheid. Dat zei hoogleraar experimentele preventieve tandheelkunde en prorector van de UvA Bob ten Cate gisteren tijdens zijn Amsterdamlezing in Crea.
Ten Cate leidt zijn lezing in door het belang van een goede ‘mondgezondheid’ te benadrukken. ‘De levensverwachting van mensen wordt er mede door bepaald. Daarnaast is het van invloed op de kwaliteit van leven.’
Als voorbeeld noemt Ten Cate een grote hoeveelheid problemen op die met de mond verband houden, zoals een slechte adem, tanderosie, gevoelige tanden, mondkanker en tandbederf. Vooral dat tandbederf (simpeler gezegd: gaatjes) staat centraal in het tandheelkundig onderzoek, vertelt Ten Cate. ‘Iedereen lijdt eraan. Er is bijna geen mens die zijn gehele leven geen last heeft van gaatjes en daarnaast is het een universeel probleem. Het komt overal te wereld voor.’
Toevallige ontdekking
De ontdekking van het effect van fluoride op het gebit heeft een revolutie ontketend in de tandheelkunde. Het is nog steeds het enige middel dat gaatjes tegengaat en ze zelfs kan herstellen, vertelt Ten Cate. ‘De ontdekking was heel toevallig. In de staat Colorado bleek dat mensen wel rare vlekjes op hun tanden hadden, maar geen tandbederf.’ Na twintig jaar onderzoek kwamen wetenschappers er achter dat het fluoride was dat in het leidingwater zat, dat ervoor zorgde dat mensen geen gaatjes kregen.
Sinds deze ontdekking en de introductie van tandpasta met fluoride heeft de wereldbevolking aanzienlijk minder last van gaatjes, zegt Ten Cate. Maar sinds 2000 is er een trend te zien waarin vooral bij kinderen weer meer gaatjes worden geconstateerd. ‘Dit ligt vooral aan veranderende voedingsgewoonten,’ zegt Ten Cate. ‘In de VS is op de plekken waar de meeste mensen obesitas hebben ook het aantal mensen met tandbederf het grootst. Fluoride is vooral effectief in de herstelfase na het eten. Maar doordat mensen de hele dag door eten is er geen herstelfase meer.’
Bacteriën
Hoe moet het verder met de tandheelkunde na de fluoride-revolutie? Waar is de volgende doorbraak te verwachten? Ten Cate: ‘Ik denk dat in het onderzoek naar bacteriën de volgende doorbraak zal brengen. Tachtig tot 90 procent van de cellen binnen het menselijk lichaam zijn bacteriën. In de mond spelen dezelfde processen af als in de rest van het lichaam. Alleen de mond heeft als voordeel dat hij zo goed toegankelijk is. Onderzoek naar de werking van bacteriën in de mond kan helpen bij het begrijpen van processen in de rest van het lichaam.’
Veel van de mondbacteriën werken samen, vertelt Ten Cate, wat gebruikt kan worden om schadelijke bacteriën uit te schakelen. ‘We kunnen ze voor de gek houden, zodat ze zichzelf doden bijvoorbeeld.’
Uiteindelijk zal de bacterie wel aan het langste eind trekken, verwacht Ten Cate. ‘Het is misschien een trieste mededeling, maar bacteriën leven maar een paar dagen, terwijl een mens járen leeft. Daardoor kan een bacterie zich veel sneller aanpassen.’
Welke tandpasta?
Vanuit het publiek komt de vraag hoe we kunnen zorgen dat ons gebit het langst meegaat. Ook komt de onvermijdelijke tandpasta-advies vraag. Volgens Ten Cate maakt het in Nederland niet zo veel uit welke tandpasta je koopt. ‘In alle tandpasta’s zit fluoride. Als u geen problemen heeft, koop dan gewoon een simpele tandpasta.’
Ook geeft Ten Cate nog een algemene tip om de mond en het gebit gezond te houden. Het is volgens hem belangrijk om niet te veel ‘zoetmomenten’ te hebben, oftewel niet te veel achter elkaar te snoepen. Daarnaast is voeding belangrijk. ‘Bij de mond geldt dat dat niet één specifieke bacterie de boosdoener is. Als er iets mis is gaat meer om een verstoring van het evenwicht. Om het evenwicht te bewaren, moet je zo veel mogelijk gevarieerde voeding eten.’
Ten Cate leidt zijn lezing in door het belang van een goede ‘mondgezondheid’ te benadrukken. ‘De levensverwachting van mensen wordt er mede door bepaald. Daarnaast is het van invloed op de kwaliteit van leven.’
Als voorbeeld noemt Ten Cate een grote hoeveelheid problemen op die met de mond verband houden, zoals een slechte adem, tanderosie, gevoelige tanden, mondkanker en tandbederf. Vooral dat tandbederf (simpeler gezegd: gaatjes) staat centraal in het tandheelkundig onderzoek, vertelt Ten Cate. ‘Iedereen lijdt eraan. Er is bijna geen mens die zijn gehele leven geen last heeft van gaatjes en daarnaast is het een universeel probleem. Het komt overal te wereld voor.’
Toevallige ontdekking
De ontdekking van het effect van fluoride op het gebit heeft een revolutie ontketend in de tandheelkunde. Het is nog steeds het enige middel dat gaatjes tegengaat en ze zelfs kan herstellen, vertelt Ten Cate. ‘De ontdekking was heel toevallig. In de staat Colorado bleek dat mensen wel rare vlekjes op hun tanden hadden, maar geen tandbederf.’ Na twintig jaar onderzoek kwamen wetenschappers er achter dat het fluoride was dat in het leidingwater zat, dat ervoor zorgde dat mensen geen gaatjes kregen.
Sinds deze ontdekking en de introductie van tandpasta met fluoride heeft de wereldbevolking aanzienlijk minder last van gaatjes, zegt Ten Cate. Maar sinds 2000 is er een trend te zien waarin vooral bij kinderen weer meer gaatjes worden geconstateerd. ‘Dit ligt vooral aan veranderende voedingsgewoonten,’ zegt Ten Cate. ‘In de VS is op de plekken waar de meeste mensen obesitas hebben ook het aantal mensen met tandbederf het grootst. Fluoride is vooral effectief in de herstelfase na het eten. Maar doordat mensen de hele dag door eten is er geen herstelfase meer.’
Bacteriën
Hoe moet het verder met de tandheelkunde na de fluoride-revolutie? Waar is de volgende doorbraak te verwachten? Ten Cate: ‘Ik denk dat in het onderzoek naar bacteriën de volgende doorbraak zal brengen. Tachtig tot 90 procent van de cellen binnen het menselijk lichaam zijn bacteriën. In de mond spelen dezelfde processen af als in de rest van het lichaam. Alleen de mond heeft als voordeel dat hij zo goed toegankelijk is. Onderzoek naar de werking van bacteriën in de mond kan helpen bij het begrijpen van processen in de rest van het lichaam.’
Veel van de mondbacteriën werken samen, vertelt Ten Cate, wat gebruikt kan worden om schadelijke bacteriën uit te schakelen. ‘We kunnen ze voor de gek houden, zodat ze zichzelf doden bijvoorbeeld.’
Uiteindelijk zal de bacterie wel aan het langste eind trekken, verwacht Ten Cate. ‘Het is misschien een trieste mededeling, maar bacteriën leven maar een paar dagen, terwijl een mens járen leeft. Daardoor kan een bacterie zich veel sneller aanpassen.’
Welke tandpasta?
Vanuit het publiek komt de vraag hoe we kunnen zorgen dat ons gebit het langst meegaat. Ook komt de onvermijdelijke tandpasta-advies vraag. Volgens Ten Cate maakt het in Nederland niet zo veel uit welke tandpasta je koopt. ‘In alle tandpasta’s zit fluoride. Als u geen problemen heeft, koop dan gewoon een simpele tandpasta.’
Ook geeft Ten Cate nog een algemene tip om de mond en het gebit gezond te houden. Het is volgens hem belangrijk om niet te veel ‘zoetmomenten’ te hebben, oftewel niet te veel achter elkaar te snoepen. Daarnaast is voeding belangrijk. ‘Bij de mond geldt dat dat niet één specifieke bacterie de boosdoener is. Als er iets mis is gaat meer om een verstoring van het evenwicht. Om het evenwicht te bewaren, moet je zo veel mogelijk gevarieerde voeding eten.’
