Westerse hulp bij de democratisering van Servië wordt door hulporganisaties wereldwijd gezien als hét succesverhaal in het bevorderen van democratie. Uit onderzoek waar de politicologe Marlene Spoerri 28 november op promoveerde blijkt echter dat de westerse steun niet effectief was in het bewerkstelligen van ware democratie.
Hoe bevorderde het Westen democratie in Servië eind jaren negentig?
‘Het Westen zag de nationalistische leider Slobodan Milošević als gevaar voor de stabiliteit op de Balkan. Onder het mom van het bevorderen van de democratie steunden Nederland, Duitsland en de VS daarom de oppositiepartijen in Servië. Dat gebeurde op twee manieren. Enerzijds hielpen stichtingen van westerse politieke partijen zusterpartijen in Servië, door bijvoorbeeld advies te geven over het bereiken van kiezers. Anderzijds steunden overheden oppositiepartijen financieel.’
Het regime van Milošević is gevallen. Dus dat was een succes?
‘Zo wordt het wel gezien ja. Servië is verheven tot het schoolvoorbeeld van hulp bij democratisering. Maar dat idee is niet terecht. De steun voor oppositiepartijen viel inderdaad min of meer samen met de val van Milošević, maar die correlatie betekent niet dat de buitenlandse steun ook daadwerkelijk de oorzaak was van dat keerpunt. Bovendien is het bevorderen van democratie niet hetzelfde als het steunen van de oppositie. Als je echt democratie ambieert, dan kun je de Servische nationalistische partijen niet negeren, die vertegenwoordigen immers ook een deel van de bevolking. Hetzelfde geldt nu trouwens voor de islamitische partijen in Egypte. Het Westen is daar huiverig voor, maar ze vertegenwoordigen een groot deel van de Egyptische bevolking.’
Kun je democratie dan wel exporteren naar andere landen?
‘Jawel, door te leren van eerdere fouten. Je moet in ieder geval een relatie opbouwen met alle politieke partijen in een land. Al is het maar om te weten waar ze precies voor staan en om een relatie te hebben op het moment dat die partijen de macht krijgen. Maar bovenal moet je niet de ambitie hebben het democratisch proces te beïnvloeden. Stel je voor hoe er in de VS op zou worden gereageerd als bleek dat China de democraten helpt hun campagnes op te zetten en te financieren. Dat zou een schandaal zijn. En terecht, buitenlandse inmenging in nationale politiek is niet legitiem.’
Hoe bevorderde het Westen democratie in Servië eind jaren negentig?
‘Het Westen zag de nationalistische leider Slobodan Milošević als gevaar voor de stabiliteit op de Balkan. Onder het mom van het bevorderen van de democratie steunden Nederland, Duitsland en de VS daarom de oppositiepartijen in Servië. Dat gebeurde op twee manieren. Enerzijds hielpen stichtingen van westerse politieke partijen zusterpartijen in Servië, door bijvoorbeeld advies te geven over het bereiken van kiezers. Anderzijds steunden overheden oppositiepartijen financieel.’
Het regime van Milošević is gevallen. Dus dat was een succes?
‘Zo wordt het wel gezien ja. Servië is verheven tot het schoolvoorbeeld van hulp bij democratisering. Maar dat idee is niet terecht. De steun voor oppositiepartijen viel inderdaad min of meer samen met de val van Milošević, maar die correlatie betekent niet dat de buitenlandse steun ook daadwerkelijk de oorzaak was van dat keerpunt. Bovendien is het bevorderen van democratie niet hetzelfde als het steunen van de oppositie. Als je echt democratie ambieert, dan kun je de Servische nationalistische partijen niet negeren, die vertegenwoordigen immers ook een deel van de bevolking. Hetzelfde geldt nu trouwens voor de islamitische partijen in Egypte. Het Westen is daar huiverig voor, maar ze vertegenwoordigen een groot deel van de Egyptische bevolking.’
Kun je democratie dan wel exporteren naar andere landen?
‘Jawel, door te leren van eerdere fouten. Je moet in ieder geval een relatie opbouwen met alle politieke partijen in een land. Al is het maar om te weten waar ze precies voor staan en om een relatie te hebben op het moment dat die partijen de macht krijgen. Maar bovenal moet je niet de ambitie hebben het democratisch proces te beïnvloeden. Stel je voor hoe er in de VS op zou worden gereageerd als bleek dat China de democraten helpt hun campagnes op te zetten en te financieren. Dat zou een schandaal zijn. En terecht, buitenlandse inmenging in nationale politiek is niet legitiem.’
