Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
'Altijd wordt aangenomen dat er in ontwikkelingslanden te weinig kennis is over HIV en dat voorlichting de verspreiding ervan beperkt. Door alle campagnes die er in de loop van de jaren zijn gevoerd, is de kennis onder de bevolking echter enorm.' Dat stelt antropologe Janneke Verheijen. 1 oktober presenteert zijn haar proefschrift, waarvoor zij een jaar in zuidelijk Malawi woonde. Ze onderzocht daar of arme vrouwen veiligere seks bedrijven wanneer ze verzekerd zijn van een zelfstandig inkomen. Verheijen: 'NGO's en overheden baseren hun ontwikkelingsbeleid op de aanname dat het HIV-probleem in Afrikaanse landen een economisch probleem is.'

Ondanks de kennis over HIV en mogelijke preventiemethoden, neemt de verspreiding van de ziekte niet af, stelt Verheijen. 'Partners worden snel gewisseld en condoomgebruik blijft minimaal. Vaak beschikken vrouwen niet over het geld om zelf condooms te kopen, noch zijn ze in de positie zijn om het gebruik ervan van de man te eisen.'

'Veel vrouwen worden niet gedwongen tot seks, ze kiezen er bewust voor. Er ligt een complexe sociale structuur aan dit probleem ten grondslag', zegt Verheijen. 'Als het huis van een vrouw bijvoorbeeld op instorten staat, mag alleen haar echtgenoot het repareren. De genderpatronen in Malawi zijn zo sterk bepaald dat vrouwen liever trouwen dan alleen blijven, zelfs als hun echtgenoot de zuiplap van het dorp is. Zelfs wanneer een vrouw over een zelfstandig inkomen beschikt verandert dat niets aan de opvatting dat de man een vrouw financieel zou moeten onderhouden.'

'Eén van de vrouwen in het dorp vertelde mij over haar nieuwe echtgenoot. De man klaagde alleen maar, deed niks in huis en kwam alleen thuis om te eten en met haar te slapen. De enige reden waarom ze de man trouwde, was omdat ze als ongehuwde vrouw buitengesloten werd door de andere vrouwen van het dorp.' Zij zien haar als economische bedreiging voor de getrouwde mannen, legt Verweijen uit.

'De afhankelijkheid van de vrouw valt te wijten aan de bestaansonzekerheid. Mensen leven met constante honger, er is geen ruimte voor solidariteit. De armoede beïnvloedt een groot deel van de dagelijkse keuzes.'

Een jaar lang hielden Verheijen en haar assistent-onderzoeker het wel en wee van de lokale bevolking bij van het dorp waarin ze woonden. 'Alles schreven we op. Niet alleen de huwelijken maar ook de affaires en bijkomstige roddels. Als er ruzie was en een man met zijn hakbijl naar buiten stapte, dan noteerden wij dat.'

Al deze aantekeningen verwerkte Verheijen op innovatieve wijze in haar proefschrift. De analyse is voorzien van verwijzingen naar de ruwe onderzoeksdata. Ook de digitale versie bevat hyperlinks die de lezer doorlinkt naar Verheijens veldwerkaantekeningen. 'Ik kon onmogelijk alle anekdotes verwerken in het proefschrift maar het was zonde om er niets mee te doen. Het idee van de hyperlinks ontstond vanzelf. Dat dit een transparante manier van onderzoek doen betreft die nu steeds meer gewaardeerd wordt in de wetenschap, is een bijkomend voordeel.'

Verheijens proefschrift, Balancing men, morals and money: Women's agency between HIV and security in a Malawi village, is vanaf 1 oktober te lezen.
Lees meer over