Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Naar de nieuwste actiefilms uit Hollywood kijken en toch iets nuttigs leren. Dat is het idee achter de filmavonden van Acasa, het samenwerkingsverband tussen de VU en de UvA op het gebied van oudheidskunde. Dinsdagavond staat in Pathé Tuschinski 300: Rise of an Empire op het programma. De film vertelt over de strijd tussen het Perzische invasieleger van koning Xerxes, en het veel kleinere Griekse leger, aangevoerd door de sluwe Atheense strateeg Themistokles.

VU-hoogleraar geschiedenis Bert van der Spek zal de film met een korte lezing inleiden. '300 is de zoveelste herhaling van vooroordelen over enerzijds de Grieken als een vrijheidslievend en grenzeloos dapper volk, en anderzijds de Perzen als een verwijfd volk van slaven.' Het zijn vooroordelen waar Van der Spek korte metten mee wil maken.

Bert van der Spek Bert van der Spek

'De hele geschiedenis van de oudheid is altijd bekeken vanuit Grieks perspectief. Ik heb zelf gestudeerd in Leiden. Daar vond men dat wij hadden gewonnen van de Perzen. Het is vanaf het begin af aan mijn missie geweest om als hoogleraar Geschiedenis aan de VU dat beeld te doorbreken.'

Lariekoek
Bij een breder publiek is dat nog niet gelukt, erkent Van der Spek. 'Dat blijkt wel uit films als Alexander van Oliver Stone en nu ook 300. De film zit vol lariekoek. Xerxes wordt voorgesteld als iemand die zichzelf tot godheid heeft verheven. Dat deden de Perzen nooit, het was juist een Griek die daar later mee begonnen is. Dat hele idee van achterlijke oostelijke decadentie, van koningen die in bed lagen met vijfhonderd vrouwen maar verder onbekwaam waren, dat is allemaal flauwekul.'


De Griekse overwinning wordt vaak gezien als de triomf van de vrijheid. Van der Spek nuanceert die stelling. 'De vrijheid van de Atheense mannen, zeker. Maar de vrouwen hadden het in het oude Griekenland slechter dan in het Nabije Oosten. En in Sparta behoorde het merendeel van de bevolking tot de Heloten: een klasse van staatsslaven.'

Van der Spek wil niet ontkennen dat de Griekse overwinning een bloeiperiode in de filosofie en kunsten heeft ingeleid. 'Al hadden de Grieken wel een dedain voor technologie. Terwijl de Perzen, en daarvoor de Assyriërs en Babyloniërs, juist bewondering hadden voor techniek, voor astronomie, voor bouwkunst. Eeuwen voor dat de Romeinen aquaducten bouwen, deden de Assyriërs dat al. De overwinning van de Grieken is dus goed geweest voor de filosofie maar slecht voor de ontwikkeling van de techniek. Dan is het gek dat onze voorkeur bij de Grieken ligt, want wij zijn tegenwoordig veel meer een technologische dan een filosofische samenleving.'

Dat wij dan toch voor de Grieken kiezen, is voor Van der Spek aanleiding tot zelfkritiek. 'Wij historici hebben gefaald om onze boodschap bij een breder publiek bekend te maken. De oude vooroordelen zijn nog steeds heersend. Het wordt tijd voor wetenschappelijke vernieuwing. Daar heeft Acasa een taak.'

Bekijk hier het volledige filmprogramma van Acasa.
Lees meer over