Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Het spook van de vervreemding moest door de Stadsschouwburg waren, afgelopen zaterdagavond tijdens happyChaos. Het jongerencollectief organiseerde daar haar jaarlijkse evenement, dat zoals gebruikelijk voor een uitverkochte zaal zorgde. Nooit voelde vervreemding er zo behaaglijk.

Het was  vooral het ‘vreemde’, waarmee het gevoel van vervreemding tijdens de avond werd opgezocht; mooi geïllustreerd door dichter Daan Doesborgh die op de vraag naar het verschil tussen beide antwoordde: ‘geen idee’. Een danser met een reusachtige ballon als hoofd; schurend atonale muziekklanken en schokkerige videokunst; alles werd uit de kast gehaald om de ervaring bij de bezoeker op te wekken. Maar vaak bleef onduidelijk wat vervreemding dan precies kenmerkt. Ook het openingsbetoog van zangeres Anne Roos Rosa de Carvalho probeerde daar de vinger te leggen. Als een ‘ver vreemd ding’, hakte zij het woord op, om uit te komen bij de conclusie dat vooral verandering, verlies van controle en heimwee naar het oude de vervreemding van de huidige samenleving kenmerken.

Verlies en behoud van controle waren ook onderwerp van gesprek in ‘Het Lab’, waar de baten en bezwaren van het verzamelen van persoonlijke data werden bediscussieerd. Hoogleraar biomechatronica en biorobotica van de TU Delft Frans van der Helm verscheen ten tonele in een nauwsluitende catsuit, waarmee al zijn lichamelijke functies, van hartslag tot zweetproductie, zowel werden gemeten als weergegeven. Een fantastische manier jezelf te leren kennen, aldus de hoogleraar.

Niet alleen UvA-hoogleraren Beate Roessler en Damiaan Denys plaatsten daar hun vraagtekens bij. Hun onbehagen over het in data vangen van menselijke identiteit leek door de zaal gedeeld te worden. Meer dan een oplossing voor een probleem, was de kwestie dan ook veeleer op welk gevoel van vervreemding data verzamelen eigenlijk een antwoord zou kunnen bieden. Op de vraag wie zichzelf ook wel eens de maat neemt via een app, ging dan ook slechts één voorzichtige hand de lucht in. Maar toen Van der Helm de zaal ter afsluiting verzocht het experiment te helpen door in te loggen op de website, werd de smartphone desalniettemin gretig getrokken.

Onthechting
In de Dreamroom zetten schrijver Daan Heerma van Voss vraagtekens bij de keuze voor het woord vervreemding. Volgens hem was het gevoel dat bedoeld werd nog het best te omschrijven door het woord ‘onthechting’: veel sterker iets waar je over kunt rationaliseren dan het overweldigende en woekerende dat vervreemding in zich heeft. Ook vroeg hij zich hardop af of het nu werkelijk zo’n kenmerkend thema is voor de huidige generatie. Refererend aan Reve en Hermans kon hij niet anders dan constateren dat ook bij hen gevoelens van vervreemding een sleutelrol speelden.

Aan enige inflatie leek het begrip vervreemding tijdens de avond dan ook wel onderhevig. Voedsel, seks, politiek en privacy; niets dat tegenwoordig geen bron van vervreemding is geworden. Maar als alles vervreemdend is, is eigenlijk niets het meer. En door je er samen vervreemd van te voelen, schept dat toch eigenlijk wel een fijne consensus. Wat dat betreft was de avond waarschijnlijk bij uitstek geslaagd: het opheffen van de vervreemding door er gezamenlijk in te zwelgen. Met een biertje erbij. Want uiteindelijk is er natuurlijk niets sterker verbindend, dan je collectief vervreemd te voelen.
Lees meer over