Historicus Daan de Leeuw heeft gisteravond de Volkskrant-IISG Scriptieprijs voor Geschiedenis 2014 gewonnen. Met zijn scriptieonderzoek naar artsen in het Derde Rijk studeerde De Leeuw (27) begin dit jaar af bij de onderzoeksmaster geschiedenis aan de UvA.
De Leeuw concentreerde zich in zijn onderzoek op vijftien zogenaamde ‘naziartsen’: medici die in dienst van het Derde Rijk in concentratiekampen werkten en experimenten uitvoerden op gevangenen. Na het lezen van een verslag van een in een concentratiekamp werkzame arts-assistent, raakte De Leeuw door het onderwerp geïntrigeerd, vertelt hij. ‘Dit zou toch juist de groep moeten zijn met de hoogste morele standaarden. Hoe konden deze dokters, die juist opgeleid waren om mensen te genezen, hiertoe in staat zijn?’
In zijn scriptie ging De Leeuw daarom uitgebreid in op de voorgeschiedenis van het Derde Rijk. Onvrijwillige medische experimenten waren in verschillende westerse landen gangbaar, ontdekte hij. ‘Arme mensen kregen in ziekenhuizen gratis zorg. Maar dokters vonden dan wel dat daar iets tegenover moest staan. Soms werden mensen zelfs geïnfecteerd met ziektes.’ Zo experimenteerden dokters niet alleen in Duitsland maar ook in Frankrijk, de Verenigde Staten en de Scandinavische landen op hun patiënten. Pogingen van de staat om hierover richtlijnen op te stellen, konden rekenen op kritiek van de medische wereld. De Leeuw: ‘Artsen benadrukten dat dit soort experimenten noodzakelijk waren om vooruitgang te boeken.’
Doorbraak
Eerder onderzoek concentreerde zich op individuele artsen als Joseph Mengele. De Leeuw selecteerde met opzet vijftien artsen, om ze met elkaar te kunnen vergelijken. De gangbare ‘doubling theorie’, waarbij men er vanuit ging dat de artsen hun vooroorlogse moraal uitschakelden en een nieuwe ‘Auschwitz-identiteit’ aannamen, nuanceert hij daarmee. ‘De artsen stonden achter hun daden. Het bood hen de mogelijkheid onderzoek te doen dat voorheen onmogelijk was. Veel hoopten bovendien ook op een doorbraak in hun eigen carrière.’
De Volkskrant-IISG Scriptieprijs wordt sinds 2010 uitgereikt aan de beste MA-scriptie op het gebied van de nationale of internationale geschiedenis. Aan de prijs is een bedrag van 1500 euro verbonden.
Om de uitreiking gisteravond in Spui25 bij te wonen, moest De Leeuw halsoverkop naar Amsterdam vliegen. Sinds zijn afstuderen is hij al bijna een jaar op reis in Zuid-Amerika. Zondag vliegt hij weer naar Equador, om eind januari definitief terug te komen. Dan hoopt hij zijn scriptie om te schrijven tot een artikel.
De Leeuw concentreerde zich in zijn onderzoek op vijftien zogenaamde ‘naziartsen’: medici die in dienst van het Derde Rijk in concentratiekampen werkten en experimenten uitvoerden op gevangenen. Na het lezen van een verslag van een in een concentratiekamp werkzame arts-assistent, raakte De Leeuw door het onderwerp geïntrigeerd, vertelt hij. ‘Dit zou toch juist de groep moeten zijn met de hoogste morele standaarden. Hoe konden deze dokters, die juist opgeleid waren om mensen te genezen, hiertoe in staat zijn?’
In zijn scriptie ging De Leeuw daarom uitgebreid in op de voorgeschiedenis van het Derde Rijk. Onvrijwillige medische experimenten waren in verschillende westerse landen gangbaar, ontdekte hij. ‘Arme mensen kregen in ziekenhuizen gratis zorg. Maar dokters vonden dan wel dat daar iets tegenover moest staan. Soms werden mensen zelfs geïnfecteerd met ziektes.’ Zo experimenteerden dokters niet alleen in Duitsland maar ook in Frankrijk, de Verenigde Staten en de Scandinavische landen op hun patiënten. Pogingen van de staat om hierover richtlijnen op te stellen, konden rekenen op kritiek van de medische wereld. De Leeuw: ‘Artsen benadrukten dat dit soort experimenten noodzakelijk waren om vooruitgang te boeken.’
Doorbraak
Eerder onderzoek concentreerde zich op individuele artsen als Joseph Mengele. De Leeuw selecteerde met opzet vijftien artsen, om ze met elkaar te kunnen vergelijken. De gangbare ‘doubling theorie’, waarbij men er vanuit ging dat de artsen hun vooroorlogse moraal uitschakelden en een nieuwe ‘Auschwitz-identiteit’ aannamen, nuanceert hij daarmee. ‘De artsen stonden achter hun daden. Het bood hen de mogelijkheid onderzoek te doen dat voorheen onmogelijk was. Veel hoopten bovendien ook op een doorbraak in hun eigen carrière.’
De Volkskrant-IISG Scriptieprijs wordt sinds 2010 uitgereikt aan de beste MA-scriptie op het gebied van de nationale of internationale geschiedenis. Aan de prijs is een bedrag van 1500 euro verbonden.
Om de uitreiking gisteravond in Spui25 bij te wonen, moest De Leeuw halsoverkop naar Amsterdam vliegen. Sinds zijn afstuderen is hij al bijna een jaar op reis in Zuid-Amerika. Zondag vliegt hij weer naar Equador, om eind januari definitief terug te komen. Dan hoopt hij zijn scriptie om te schrijven tot een artikel.
