Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Selena N.B.H. (cc, via Flickr)
opinie

Op z'n Duits | Nu extragratis bij een review: promovendusbegeleiding

Linda Duits,
11 mei 2018 - 09:00

Wie toetreedt tot het promotietraject, treedt toe tot de ratrace. Waar vroeger het proefschrift in redelijke rust voltooid kon worden, dient men nu direct te publiceren. Een bijwerking daarvan is dat reviewers een deel van de taken van promotoren overnemen.

Reviewen is de allerergste vorm van gratis arbeid. Je voert taken uit voor een uitgever die bakken met geld verdient dankzij een slim opgezet afpersingsmodel waar de maffia jaloers op zou zijn. Universiteiten hebben dure abonnementen op tijdschriften waar hun eigen medewerkers gratis en voor niks in publiceren. De omvorming van dit systeem, met open access als inzet, verloopt al jaren moeizaam vanwege de hoge status die specifieke journals hebben.

 

Terwijl je als auteur ten minste nog ‘beloond’ wordt in de vorm van een publicatie op je cv, doe je het als reviewer puur voor de goede zaak. Je leest een artikel en geeft feedback. Oh ja, dan stuurt de uitgever je een mail dat je een bepaalde tijd gratis toegang hebt tot hun journals, toegang waar je universiteit al voor betaald heeft.

 

Compilatiedissertaties

Tegenwoordig is het heel normaal dat promovendi (en researchmasterstudenten) al artikelen schrijven. Dat is namelijk efficiënt. Promoveren op artikelen is bovendien veel makkelijker dan een lijvig boek schrijven. Ik behoorde tot de laatste generatie van mijn onderzoeksschool die nog een monografie mocht schrijven. In mijn PhD-club noemden we de bundeltjes van artikelen schamper ‘compilatiedissertaties’. Her en der mopperde een oude hoogleraar er tijdens een verdediging of vergadering over, maar het compilatiemodel werd razendsnel ingevoerd. Promoveren op artikelen is namelijk goed voor je track record. Vier is meer dan één. De aard van de output is weinig belangrijk.

‘De gratis begeleiding die je geeft als reviewer voelt wrang – elders vangt een hoogleraar wel uren voor werk dat jij dus zit te doen’

Het heeft tot gevolg dat reviewers tussentijds feedback geven op het onderzoek van promovendi. Je leest immers mee, en je schrijft op wat er mis is met de theoretische inbedding, de methode, analyse, rapportage van resultaten en conclusie. Soms zelfs meerdere keren bij dezelfde persoon. In vakgebieden die niet zo groot zijn en waar taalgebieden ertoe doen, is het aantal reviewers op een onderwerp beperkt. Zo word ik zelf constant benaderd om onderzoek van Vlamingen met moslima’s te beoordelen. Een collega vertelde dat hij al een paar keer artikelen uit hetzelfde project heeft gereviewed – steeds voor verschillende journals. Hij is dus eigenlijk co-promotor, zonder daarvoor erkend te worden, want anoniem.

 

Gratis arbeid 

Er zijn veel vraagtekens te plaatsen bij de noodzaak in deze fase al te moeten publiceren. Het gaat hier niet om vakgebieden waar doorbraken gemaakt worden die direct met de wereld gedeeld moeten worden. In de geestes- en sociale wetenschappen bestaan die bijna niet. Sowieso wordt er veel te veel gepubliceerd om bij te kunnen houden. Ik stelde daarom ooit met collega Vincent Crone gekscherend voor om wetenschappers te verbieden meer dan één publicatie per jaar te produceren. Dan schrijf je maar een boek.

 

Het probleem is natuurlijk dat dit systeem niet gaat veranderen: te veel mensen hebben er baat bij. Het is een symptoom van de corporate university, waar taken zijn omgezet in uren, uren die nooit toereikend zijn. Reviewen staat niet in dat lijstje, want alle vormen van gratis arbeid dienen in dit stelsel onzichtbaar te zijn. De gratis begeleiding die je geeft als reviewer voelt dan ook wrang omdat elders een hoogleraar wel uren vangt voor werk dat jij dus zit te doen. Het is een van de vele redenen waarom academici zo’n hoge werkdruk ervaren. Dat wetenschappers zich toch lenen voor deze klusjes, toont hoeveel hart we hebben voor ons bedrijf.

Lees meer over