Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Carl Banks (cc, via Wikimedia Commons)
opinie

Op z'n Duits | Giftige giften

Linda Duits,
27 april 2018 - 07:53

Soms worden dingen onderzocht die iedereen al wist. Het is fijn dat er dan onderbouwing voor is, maar wereldschokkend is het niet. Daarom is het zo opmerkelijk dat een recente studie naar het matteüseffect bij het verwerven van beurzen zoveel aandacht krijgt.

‘Ja, aan al wie heeft zal worden gegeven, hij wordt begiftigd met overvloed; en wie niets heeft, ook wát hij heeft zal bij hem worden weggehaald!’ luidt vers 25:29 van het evangelie volgens Matteüs. Rijken worden steeds rijker, armen steeds armer. Socioloog Robert K. Merton gebruikte het vers in de jaren zestig om te betogen dat succesvolle wetenschappers sneller nieuwe successen behalen. Dat bleek ook empirisch correct. Daarna werd in vele andere velden een matteüseffect gevonden.

 

Sociologen Thijs Bol, Mathijs de Vaan en Arnout van de Rijt vonden het zo’n vijftig jaar later interessant om dit weer eens op te pakken. Ze vergeleken de carrièrepaden van wetenschappers die net niet en net wel een Veni-beurs kregen. Het effect bleek inderdaad op te gaan: net-winnaars hebben 2,5 keer meer kans op een Vidi (de volgende stap op de NWO-beursladder) dan de net-verliezers  [zie het volledige onderzoek of een blogpost van de eerste auteur].

Welke oplossing gekozen wordt, hangt af van de opvattingen die je hebt over excellentie versus egalitarisme

Die voorsprong is niet te verklaren door verschil in publicatieproductie, maar komt volgens de onderzoekers vanwege de status die een Veni met zich meebrengt. Winnaars worden in volgende rondes positiever beoordeeld. Tegelijkertijd stellen de auteurs dat net-verliezers minder vaak een Vidi-aanvraag indienen. En dan kun je hem ook niet krijgen.

 

Het is prachtig onderzoek, maar de resultaten zijn weinig spectaculair. Dat maakt voor de media gelukkig niet uit. De Volkskrant schreef er op de dag van verschijnen direct een stuk over, BNR Nieuwsradio en Trouw besteedden er een dag later aandacht aan en Folia eerde het met een interview. Zou al die exposure iets te maken hebben met het artikel dat over de studie verscheen op het blog van Nature? Zo’n blogpost is toch een beetje vergelijkbaar met het winnen van een Veni. 

 

De studie van Bol, De Vaan en Van de Rijt is mediageniek omdat hij aansluit bij een bestaande discussie over geldverdeling. Het huidige systeem wordt door velen als oneerlijk gezien – de argumenten daarvoor somde ik eerder al op. Vanuit verschillende hoeken zijn voorstellen voor verbetering gedaan. Bol, De Vaan en Van de Rijt opperen zelf bijvoorbeeld om het geldbedrag te verlagen, zodat meer mensen een beurs krijgen en het prestige ervan daalt. In het artikel dat Trouw aan het onderzoek wijdt wordt een loting voorgesteld (na schifting van zo’n twintig procent die evident slecht is).

 

Welke oplossing gekozen wordt, hangt af van de opvattingen die je hebt over excellentie versus egalitarisme en over wie je vindt dat het beste geld kan verdelen. Het is dus een politieke kwestie. De noodzaak van verandering wordt breed gedragen in de academische gemeenschap. Inmiddels liggen er genoeg voorstellen om uit te kiezen, waarvan ook nog eens een groot deel wetenschappelijk onderbouwd is. Het is nu tijd dat de politiek hieraan gehoor gaat geven en hervormingen inzet zodat de Nederlandse wetenschap als geheel succesvoller kan zijn, in plaats van een paar individuen met overvloed te begiftigen.

Lees meer over