Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
opinie

'De UvA deed geen moeite om tropenbibliotheek te redden'

Een gastredacteur,
20 november 2013 - 07:00
De bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) is failliet en de boeken verkocht aan de beroemde Bibliotheca Alexandrina in Egypte. De zeven kilometer aan boeken zijn 'gered', zullen velen denken. Zo niet Michiel Baud, wetenschapper en directeur van het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika (Cedla). Zonde, vindt hij het dat meer dan tienduizend onvervangbare boeken over Latijns-Amerika het land verlaten. En onbegrijpelijk dat de UvA hier geen stokje voor gestoken heeft.

In de grote lading boeken die vanuit het KIT richting de grote nieuw bibliotheek van Alexandrië gaat, bevinden zich ook zo’n tienduizend boeken over Latijns-Amerika. Dat is een mooie opsteker voor diegenen die in Egypte pleiten voor een grotere Zuid-Zuiduitwisseling van academische kennis, maar voor de Nederlandse academische wereld is het bijzonder spijtig. In Amsterdam bevindt zich immers de bibliotheek die het instituut voor Latijns-Amerikastudies, Cedla, in haar vijftigjarig bestaan als interuniversitair centrum heeft bijeen gebracht. Het is de tweede bibliotheek van Europa op het gebied van Latijns-Amerikastudies, en wordt alom geroemd als een excellente onderzoeksbibliotheek.

Het Cedla had die tienduizend titels graag in haar collectie opgenomen. Er was al een nauwkeurige selectie van de boeken gemaakt en de verantwoordelijke personen van beide instellingen hadden al goede afspraken. Omdat een groot deel van deze collectie uit de periode 1920-1960 afkomstig is, was dit een prachtige aanvulling geweest voor de Cedla-bibliotheek die pas sinds 1964 bestaat. Helaas bleek dat de UvA geen personele, ruimtelijke en financiële middelen ter beschikking kon of wilde stellen om deze acquisitie mogelijk te maken. Zelfs nadat het Cedla had toegezegd alle kosten te willen betalen, verklaarde de UvA dat zij de boeken onder geen enkele voorwaarde in haar catalogus zou opnemen. Het resultaat is dat de collectie binnenkort naar Alexandrië verscheept wordt.

Wat zegt dit over de universiteit als kennisinstituut en Nederland als land dat zich als kenniseconomie wil profileren? Enerzijds weerspiegelt deze gang van zaken het gebrek aan middelen dat universiteiten tot hun beschikking hebben. Er is geen geld meer voor zaken die niet direct op korte of middellange termijn geld opleveren. Dat is de belangrijkste reden waarom alfa- en gammawetenschappen achter in de rij staan bij onderzoeksfinanciering. En mede daarom staan bibliotheken en archieven in Nederland op dit moment in een kwade reuk. Bestuurders en beleidsmakers vinden bibliotheken ouderwets en dus (te) duur.

Instellingen met grote archief- en boekencollecties zoals het KIT en het Cedla hebben de afgelopen jaren voortdurend te horen gekregen dat ze hun collecties maar moesten digitaliseren. Daarbij wordt voorbij gegaan aan een simpel probleem: hoezeer het sommige beleidsmakers ook mag verbazen, maar ook in Latijns-Amerika, waar ongeveer zeventig procent van de boeken in de Cedla-bibliotheek vandaan komt, bestaat zoiets als copyright.

Er bestaat geen twijfel: bibliotheken kosten geld. Zelfs als je boeken gratis krijgt moeten ze gecatalogiseerd en opgeslagen worden. Het is ook waar dat veel boeken nauwelijks worden geraadpleegd. Maar dat betekent niet dat ze waardeloos zijn. Zij vormen het academische erfgoed van de Nederlandse universiteiten. Bibliotheken vormen het reservoir van kennis waarop het universitaire onderzoek is gebaseerd. Ze bevatten documenten en kennis die nergens anders te vinden zijn en die voor onderzoekers cruciale informatie kunnen bevatten.

In het geval van de Latijns-Amerikacollectie van het KIT, wilde het Cedla een belangrijk stukje academisch erfgoed redden, zoals dat ook geprobeerd is voor andere delen van de KIT-bibliotheek. Het is treurig dat al die pogingen tot weinig hebben geleid. Nederland moet zich schamen voor het verkwanselen van dit historisch opgebouwde academisch erfgoed. De overheid en het parlement hebben niets gedaan om de KIT-bibliotheek te redden. Vele betrokkenen, wetenschappers en bibliothecarissen hebben keihard gewerkt om te redden wat er te redden viel.

Het is duidelijk dat de Nederlandse universiteiten met hun rug tegen de muur staan. En toch, als onderzoeker en hoogleraar aan de UvA, vind ik het moeilijk te accepteren dat mijn universiteit geen enkele moeite heeft willen doen om deze reddingspogingen mogelijk te maken.

Onlangs was Michiel Baud te gast bij Folia Maakt Kennis. In het magazine die week een uitgebreid portret van hem.

Lees meer over