Het hbo biedt voor een substantiële groep studenten te weinig uitdaging. Maar aparte excellentieprogramma’s lossen dat probleem niet op, vindt HvA-docent Paul van der Bijl.
Excellentie is hot. De HvA-onderwijsconferentie op 10 april is eraan gewijd. E.V.A. zag het levenslicht, de Excellentie Vereniging Amsterdam. Excellente studenten krijgen hele pagina’s in Folia. En in oktober is er een heuse Summit Excellentie in Amsterdam. Mooi! Goed dat de HvA en andere hogescholen meer aandacht besteden aan studenten die het beste uit zichzelf willen halen. Dat is hoopvol nieuws, na jaren waarin het hbo synoniem leek aan diplomafraude en gebrek aan kwaliteit. Maar wat mij betreft worden de excellentietrajecten zo snel mogelijk afgeschaft.
Voor de duidelijkheid: ik heb alle begrip voor studenten die vinden dat hun huidige opleiding te weinig uitdaging biedt en balen van ongemotiveerde medestudenten in projectgroepen. Die binnen een vak graag een stap verder zouden willen, maar daar geen ruimte voor krijgen. Die modules moeten volgen die veel tijd kosten, maar waar ze weinig nieuws leren. En ik heb ook begrip voor de docenten die het heerlijk vinden om mee te draaien in excellentieprogramma’s. Die daar de ruimte krijgen voor experimenten en verdieping die ze missen in hun dagelijkse onderwijstaken. Ik gun die ambitieuze studenten en docenten van harte hun uitdaging. Maar het gevaar van aparte excellentietrajecten is dat uitdagend onderwijs wordt uitbesteed en niet binnen het reguliere onderwijsprogramma wordt aangeboden. ‘Als je ambitie hebt, dan ga je die maar botvieren bij de Honours Academy of een ander excellentietraject. Maar val je opleiding er niet mee lastig,’ dreigt dan de boodschap te worden.
Onderwijs op maat
Ik zou veel liever zien dat opleidingen hun best doen om binnen het bestaande programma ruimte te bieden aan zowel de 5 die een 6 wil worden als aan de 8 die een 9 of een 10 wil worden. Excellentietrajecten zijn een blijk van de tekortkomingen van het huidige hoger beroepsonderwijs, dat kennelijk voor een substantiële groep studenten te weinig uitdaging biedt. Het lijkt me dat je dat probleem dan moet aanpakken, en het niet moet omzeilen. Bied meer onderwijs op maat, minder keurslijf. Er gebeuren wat dat betreft mooie dingen in het excellentieonderwijs. Ik kan mij niet voorstellen dat die niet mogelijk zijn in het reguliere onderwijs. Als er een obstakel is, dan heeft dat vaak te maken met een gebrek aan tijd en geld.
Het is best frustrerend om als ‘gewone’ hbo-docent met steeds minder middelen steeds meer te moeten doen, terwijl het voor excellentieprogramma’s, lectoraten en onderzoekscentra kennelijk allemaal niet op kan.
Niet dat het gebrek aan uitdagend onderwijs eenvoudig met meer tijd en geld is op te lossen. Iedere student verstaat namelijk wat anders onder uitdaging. Wat de een als plezierige ruimte voor eigen inbreng ervaart, is voor de ander een vage opdracht. En van onderwijsmanagers mag het niveau best omhoog, als er maar niet meer studenten uitvallen.
Makkelijk is het dus niet. Maar laten we in het hbo ons best blijven doen om de talenten van álle studenten te ontwikkelen. Vaak is er ook binnen de bestaande kaders best wat mogelijk. Bij mijn afstudeerrichting kunnen studenten in de loop van jaar twee en in jaar drie zelf hun projectgroepen samenstellen. Daardoor trekken de ambitieuze studenten vanzelf naar elkaar toe. En studenten met de reputatie van meelifter komen dan bij elkaar in een groep, waardoor ze toch echt zelf aan de bak moeten.
Mooie uitdaging
De meeste excellente studenten zullen het niet oneens zijn met het voorgaande. Maar wat hebben ze aan mooie vergezichten? Een uitdagender hbo, dat laat nog jaren op zich wachten. Ze willen nú ergens hun tanden in zetten. Ik vrees ook dat het nog wel even gaat duren, een hoger beroepsonderwijs dat tegemoetkomt aan de talenten en ambities van álle studenten. Maar het lijkt me een mooie uitdaging voor excellente studenten en docenten om daar wat aan te doen.
Gebruik de opgedane ervaringen van de excellentietrajecten om het hbo te verbeteren. Socratische gesprekken, scenariomethodes: het reguliere onderwijs knapt er vast van op. Geef goede studenten onderwijstaken. Dingen uitleggen, mensen begeleiden: daar leer je heel veel van. Laat ze een inspirerend congres voor medestudenten en docenten organiseren. Vind je dat als excellente student te weinig creatief, te weinig innovatief, te weinig outside-of-the-box? Begin dan een eigen bedrijf, een beleggingsclub, wat dan ook. Genoeg uitdagingen buiten het hbo. Maar het liefst zie ik dat je je gedrevenheid aanwendt voor het onderwijs. Dat is te belangrijk om aan de niet-excellenten over te laten.
Paul van der Bijl is docent bij de opleiding media, informatie & communicatie van de HvA.
Excellentie is hot. De HvA-onderwijsconferentie op 10 april is eraan gewijd. E.V.A. zag het levenslicht, de Excellentie Vereniging Amsterdam. Excellente studenten krijgen hele pagina’s in Folia. En in oktober is er een heuse Summit Excellentie in Amsterdam. Mooi! Goed dat de HvA en andere hogescholen meer aandacht besteden aan studenten die het beste uit zichzelf willen halen. Dat is hoopvol nieuws, na jaren waarin het hbo synoniem leek aan diplomafraude en gebrek aan kwaliteit. Maar wat mij betreft worden de excellentietrajecten zo snel mogelijk afgeschaft.
Voor de duidelijkheid: ik heb alle begrip voor studenten die vinden dat hun huidige opleiding te weinig uitdaging biedt en balen van ongemotiveerde medestudenten in projectgroepen. Die binnen een vak graag een stap verder zouden willen, maar daar geen ruimte voor krijgen. Die modules moeten volgen die veel tijd kosten, maar waar ze weinig nieuws leren. En ik heb ook begrip voor de docenten die het heerlijk vinden om mee te draaien in excellentieprogramma’s. Die daar de ruimte krijgen voor experimenten en verdieping die ze missen in hun dagelijkse onderwijstaken. Ik gun die ambitieuze studenten en docenten van harte hun uitdaging. Maar het gevaar van aparte excellentietrajecten is dat uitdagend onderwijs wordt uitbesteed en niet binnen het reguliere onderwijsprogramma wordt aangeboden. ‘Als je ambitie hebt, dan ga je die maar botvieren bij de Honours Academy of een ander excellentietraject. Maar val je opleiding er niet mee lastig,’ dreigt dan de boodschap te worden.
Onderwijs op maat
Ik zou veel liever zien dat opleidingen hun best doen om binnen het bestaande programma ruimte te bieden aan zowel de 5 die een 6 wil worden als aan de 8 die een 9 of een 10 wil worden. Excellentietrajecten zijn een blijk van de tekortkomingen van het huidige hoger beroepsonderwijs, dat kennelijk voor een substantiële groep studenten te weinig uitdaging biedt. Het lijkt me dat je dat probleem dan moet aanpakken, en het niet moet omzeilen. Bied meer onderwijs op maat, minder keurslijf. Er gebeuren wat dat betreft mooie dingen in het excellentieonderwijs. Ik kan mij niet voorstellen dat die niet mogelijk zijn in het reguliere onderwijs. Als er een obstakel is, dan heeft dat vaak te maken met een gebrek aan tijd en geld.
Het is best frustrerend om als ‘gewone’ hbo-docent met steeds minder middelen steeds meer te moeten doen, terwijl het voor excellentieprogramma’s, lectoraten en onderzoekscentra kennelijk allemaal niet op kan.
Niet dat het gebrek aan uitdagend onderwijs eenvoudig met meer tijd en geld is op te lossen. Iedere student verstaat namelijk wat anders onder uitdaging. Wat de een als plezierige ruimte voor eigen inbreng ervaart, is voor de ander een vage opdracht. En van onderwijsmanagers mag het niveau best omhoog, als er maar niet meer studenten uitvallen.
Makkelijk is het dus niet. Maar laten we in het hbo ons best blijven doen om de talenten van álle studenten te ontwikkelen. Vaak is er ook binnen de bestaande kaders best wat mogelijk. Bij mijn afstudeerrichting kunnen studenten in de loop van jaar twee en in jaar drie zelf hun projectgroepen samenstellen. Daardoor trekken de ambitieuze studenten vanzelf naar elkaar toe. En studenten met de reputatie van meelifter komen dan bij elkaar in een groep, waardoor ze toch echt zelf aan de bak moeten.
Mooie uitdaging
De meeste excellente studenten zullen het niet oneens zijn met het voorgaande. Maar wat hebben ze aan mooie vergezichten? Een uitdagender hbo, dat laat nog jaren op zich wachten. Ze willen nú ergens hun tanden in zetten. Ik vrees ook dat het nog wel even gaat duren, een hoger beroepsonderwijs dat tegemoetkomt aan de talenten en ambities van álle studenten. Maar het lijkt me een mooie uitdaging voor excellente studenten en docenten om daar wat aan te doen.
Gebruik de opgedane ervaringen van de excellentietrajecten om het hbo te verbeteren. Socratische gesprekken, scenariomethodes: het reguliere onderwijs knapt er vast van op. Geef goede studenten onderwijstaken. Dingen uitleggen, mensen begeleiden: daar leer je heel veel van. Laat ze een inspirerend congres voor medestudenten en docenten organiseren. Vind je dat als excellente student te weinig creatief, te weinig innovatief, te weinig outside-of-the-box? Begin dan een eigen bedrijf, een beleggingsclub, wat dan ook. Genoeg uitdagingen buiten het hbo. Maar het liefst zie ik dat je je gedrevenheid aanwendt voor het onderwijs. Dat is te belangrijk om aan de niet-excellenten over te laten.
Paul van der Bijl is docent bij de opleiding media, informatie & communicatie van de HvA.
