Een boek schrijven over slechts één schoen. Oud HvA-studente en beginnend mode journaliste Lisa Goudsmit (26) waagde zich eraan. Twee weken geleden werd haar boek De schoen van Jan Jansen in het bijzijn van de ontwerper van de beroemde ‘bamboeschoen’, gepresenteerd in het Rijksmuseum.
Dat haar scriptieonderzoek voor haar master Design Cultures aan de Vrije Universiteit (VU) zou uitmonden in een boek had Lisa Goudsmit, die zelf een paar Jan Jansen schoenen draagt, niet voorzien. ‘Ik wilde gewoon graag onderzoek doen naar dit onderwerp. Het idee dat ik er ook een boek over kon schrijven kwam in eerste instantie helemaal niet bij me op,’ legt ze uit.
Maar nu is het een feit, je boek ligt in de winkel. Hoe is het uiteindelijk zo ver gekomen?
‘Tijdens mijn scriptieonderzoek naar de bamboeschoen van schoenenontwerper Jan Jansen liep ik stage bij Premsela, dat is het Nederlands Instituut voor Design en Mode dat sinds kort het Nieuwe Instituut heet. Een van mijn taken was dat ik onderwerpen moest bedenken voor de Premsela Design Stories. Het was de bedoeling dat dat een reeks van boekjes zou worden over designobjecten. Het is gebruikelijk dat dit soort boekjes geschreven worden door gerenommeerde kunsthistorici. Dus ik kon me niet voorstellen dat ze mij een boek zouden laten schrijven. Wel had ik bedacht dat ik met mijn onderzoek misschien iemand anders zou kunnen helpen bij het schrijven van een boek. Het is toen mijn stagebegeleider geweest die heeft voorgesteld dat ik het boek over de bamboeschoen zelf zou schrijven. Hij geloofde erin dat ik het kon.’
Je hebt het boek aan Jan Jansen zelf uitgereikt tijdens zijn vijftigjarige jubileum als ontwerper. Wat vond hij ervan?
‘Hij was er blij mee, maar moest er ook een beetje om lachen. “Het is maar een schoen, hè Lisa”, zei hij tegen me.’
Een beetje gelijk heeft hij wel.
‘Klopt. Maar aan de andere kant heeft deze schoen, die in 1973 op de markt kwam, een hoop teweeg gebracht in de modewereld. Het model wordt nog steeds gekopieerd door modeontwerpers. Bovendien is deze schoen een typisch voorbeeld van hoe een ontwerp tot kunst verheven kan worden. De schoen was gewoon bedoeld om te dragen, maar al heel snel was hij in verschillende musea te vinden. In mijn boek behandel ik trouwens ook de sociaal-culturele context van die tijd. Die is voor mij onlosmakelijk met de schoen verbonden.’
Hoe heb je onderzoek gedaan?
‘Ik heb heel veel gesproken met Jan Jansen zelf. Op een gegeven moment kwam ik daar elke week over de vloer. Heel bijzonder, want op dat moment was er nog helemaal geen sprake van dat mijn onderzoek een boek zou worden. Hij heeft alles wat er over hem is geschreven bewaard. Ik mocht in zijn persarchief bladeren en alles kopiëren. Daar heb ik heel veel aan gehad. Daarnaast heb ik mensen geïnterviewd uit de modewereld, zoals bijvoorbeeld een Nederlands model uit de jaren zeventig en kledingontwerpers Puck & Hans.’
Wat fascineert je zo aan de schoenen van Jan Jansen?
‘Die fascinatie heb ik altijd gehad. Ik ben in Amsterdam opgegroeid en als klein meisje was ik al gefascineerd door de winkel van Jan Jansen op het Rokin. Ik vond de schoenen bijzonder en de mensen die er kwamen ook. Nu vind ik de constructies van zijn schoenen bijzonder. Ook gebruikt hij materialen die niemand anders gebruikt.’
Loop je met een boek in de winkel financieel binnen?
‘Nee hoor. Ik heb er wel iets aan verdiend, maar dat is weinig als je bedenkt dat ik er een jaar fulltime aan gewerkt heb. Ik heb dit boek vooral geschreven omdat ik passie voor het onderwerp heb.’
Heb je al plannen voor een volgend boek?
‘Geen concrete plannen, we genoeg ideeën. Ik wil graag een roman schrijven. Het verhaal daarvoor zit al in mijn hoofd. Ik moet alleen nog uitgevers benaderen.’
Dat is wel iets totaal anders.
‘Klopt. Maar het lijkt me zo heerlijk om geen onderzoek te hoeven doen voor een boek, maar gewoon gelijk te kunnen schrijven. En waarom zou ik het niet doen? Je ziet tegenwoordig steeds meer jonge schrijvers die kansen krijgen.’
Dat haar scriptieonderzoek voor haar master Design Cultures aan de Vrije Universiteit (VU) zou uitmonden in een boek had Lisa Goudsmit, die zelf een paar Jan Jansen schoenen draagt, niet voorzien. ‘Ik wilde gewoon graag onderzoek doen naar dit onderwerp. Het idee dat ik er ook een boek over kon schrijven kwam in eerste instantie helemaal niet bij me op,’ legt ze uit.
Maar nu is het een feit, je boek ligt in de winkel. Hoe is het uiteindelijk zo ver gekomen?
‘Tijdens mijn scriptieonderzoek naar de bamboeschoen van schoenenontwerper Jan Jansen liep ik stage bij Premsela, dat is het Nederlands Instituut voor Design en Mode dat sinds kort het Nieuwe Instituut heet. Een van mijn taken was dat ik onderwerpen moest bedenken voor de Premsela Design Stories. Het was de bedoeling dat dat een reeks van boekjes zou worden over designobjecten. Het is gebruikelijk dat dit soort boekjes geschreven worden door gerenommeerde kunsthistorici. Dus ik kon me niet voorstellen dat ze mij een boek zouden laten schrijven. Wel had ik bedacht dat ik met mijn onderzoek misschien iemand anders zou kunnen helpen bij het schrijven van een boek. Het is toen mijn stagebegeleider geweest die heeft voorgesteld dat ik het boek over de bamboeschoen zelf zou schrijven. Hij geloofde erin dat ik het kon.’
Je hebt het boek aan Jan Jansen zelf uitgereikt tijdens zijn vijftigjarige jubileum als ontwerper. Wat vond hij ervan?
‘Hij was er blij mee, maar moest er ook een beetje om lachen. “Het is maar een schoen, hè Lisa”, zei hij tegen me.’
Een beetje gelijk heeft hij wel.
‘Klopt. Maar aan de andere kant heeft deze schoen, die in 1973 op de markt kwam, een hoop teweeg gebracht in de modewereld. Het model wordt nog steeds gekopieerd door modeontwerpers. Bovendien is deze schoen een typisch voorbeeld van hoe een ontwerp tot kunst verheven kan worden. De schoen was gewoon bedoeld om te dragen, maar al heel snel was hij in verschillende musea te vinden. In mijn boek behandel ik trouwens ook de sociaal-culturele context van die tijd. Die is voor mij onlosmakelijk met de schoen verbonden.’
Hoe heb je onderzoek gedaan?
‘Ik heb heel veel gesproken met Jan Jansen zelf. Op een gegeven moment kwam ik daar elke week over de vloer. Heel bijzonder, want op dat moment was er nog helemaal geen sprake van dat mijn onderzoek een boek zou worden. Hij heeft alles wat er over hem is geschreven bewaard. Ik mocht in zijn persarchief bladeren en alles kopiëren. Daar heb ik heel veel aan gehad. Daarnaast heb ik mensen geïnterviewd uit de modewereld, zoals bijvoorbeeld een Nederlands model uit de jaren zeventig en kledingontwerpers Puck & Hans.’
Wat fascineert je zo aan de schoenen van Jan Jansen?
‘Die fascinatie heb ik altijd gehad. Ik ben in Amsterdam opgegroeid en als klein meisje was ik al gefascineerd door de winkel van Jan Jansen op het Rokin. Ik vond de schoenen bijzonder en de mensen die er kwamen ook. Nu vind ik de constructies van zijn schoenen bijzonder. Ook gebruikt hij materialen die niemand anders gebruikt.’
Loop je met een boek in de winkel financieel binnen?
‘Nee hoor. Ik heb er wel iets aan verdiend, maar dat is weinig als je bedenkt dat ik er een jaar fulltime aan gewerkt heb. Ik heb dit boek vooral geschreven omdat ik passie voor het onderwerp heb.’
Heb je al plannen voor een volgend boek?
‘Geen concrete plannen, we genoeg ideeën. Ik wil graag een roman schrijven. Het verhaal daarvoor zit al in mijn hoofd. Ik moet alleen nog uitgevers benaderen.’
Dat is wel iets totaal anders.
‘Klopt. Maar het lijkt me zo heerlijk om geen onderzoek te hoeven doen voor een boek, maar gewoon gelijk te kunnen schrijven. En waarom zou ik het niet doen? Je ziet tegenwoordig steeds meer jonge schrijvers die kansen krijgen.’
